Χθες, με γραπτό του μήνυμα στην εφημεριδα Granma, ο Φιντέλ ανακοίνωσε πως δεν θα είναι ξανά υποψήφιος για την προεδρεία της Κουβας. Με αυτή την αφορμή αναδημοσιεύω το κείμενο του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές που περιγράφει τον Κάστρο όπως τον γνώρισε.
"Η προσήλωσή του στο λόγο. Η επιβολή της γοητείας του. Αναζητεί τα προβλήματα όπου κι αν βρίσκονται. Η ορμή των εμπνεύσεών του είναι χαρακτηριστική του τρόπου συμπεριφοράς του.
Τα βιβλία εκφράζουν άριστα το εύρος των προτιμήσεών του. Εκοψε το κάπνισμα για να έχει το ηθικό δικαίωμα να το καταπολεμήσει. Του αρέσει να μαγειρεύει ακολουθώντας τις οδηγίες της συνταγής μ' ένα είδος επιστημονικής ζέσης. Διατηρείται σε εξαιρετική φυσική κατάσταση με αρκετές ώρες καθημερινής γυμναστικής και συχνή κολύμβηση.
Ανεξάντλητη υπομονή! Σιδηρά πειθαρχία! Η δύναμη της φαντασίας τον παρασύρει στα απρόβλεπτα. Οσο σπουδαία είναι η συνήθεια της εργασίας άλλο τόσο είναι και η συνήθεια της ξεκούρασης.
Οταν κουράζεται από τη συζήτηση, ξεκουράζεται συζητώντας. Γράφει καλά και του αρέσει να γράφει. Το μεγαλύτερο διεγερτικό στη ζωή του είναι η συγκίνηση του ρίσκου. Το βήμα του αυτοσχεδιαστή μοιάζει να είναι το τέλειο οικολογικό του περιβάλλον. Αρχίζει πάντα με μια σχεδόν ψιθυριστή φωνή, χωρίς συγκεκριμένο στόχο, αλλά επωφελείται από οποιαδήποτε αναλαμπή για να κερδίσει έδαφος, σπιθαμή προς σπιθαμή, μέχρι που κάνει ένα είδος μεγάλης σαρωτικής κίνησης και κυριαρχεί στο ακροατήριό του. Είναι η έμπνευση: η ακατανίκητη και εκθαμβωτική ευλογία που αρνούνται μόνο όσοι δεν είχαν το μεγαλείο να τη ζήσουν. Είναι ο κατ' εξοχήν αντιδογματικός.
Ο Χοσέ Μαρτί είναι ο αρχιβοηθός στη σύνταξη των λόγων του και είχε το ταλέντο να ενσωματώσει την ιδεολογία του στον αισιόδοξο χείμαρρο μιας μαρξιστικής επανάστασης. Η ουσία της δικής του νοοτροπίας θα μπορούσε να βρίσκεται στη βεβαιότητα πως όταν εργάζεται κανείς για τις μάζες απασχολείται βασικά με τα άτομα.
Δεν παραδέχεται την ήττα
Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει την απόλυτη εμπιστοσύνη του στην άμεση επαφή. Εχει μια γλώσσα για κάθε περίσταση κι ένα διαφορετικό τρόπο πειθούς ανάλογα με τους διάφορους συνομιλητές. Ξέρει να τοποθετείται στο επίπεδο του καθενός και διαθέτει απέραντες και ποικίλες γνώσεις που του επιτρέπουν να κινείται με ευκολία σε οποιοδήποτε μέσο. Ενα πράγμα είναι βέβαιο: όπου και να βρίσκεται, όπως και να βρίσκεται και με όποιον και να βρίσκεται, ο Φιντέλ Κάστρο βρίσκεται εκεί για να κερδίσει.
Η στάση του απέναντι στην ήττα, ακόμα και στις παραμικρές πράξεις της καθημερινής ζωής, μοιάζει να υπακούει σε μια ιδιωτική λογική: ούτε που την παραδέχεται και δεν ησυχάζει στιγμή όσο δεν καταφέρνει να αντιστρέψει τους όρους και να τη μετατρέψει σε νίκη. Κανένας δεν είναι πιο επίμονος από αυτόν όταν έχει βάλει σκοπό να εξετάσει κάτι σε βάθος. Δεν υπάρχει κολοσσιαίο ή μικροσκοπικό σχέδιο που να μην το αναλάβει με έναν παθιασμένο ενθουσιασμό. Και ιδιαίτερα όταν πρέπει να αντιμετωπίσει δυσκολίες. Τότε, όπως ποτέ άλλοτε, εμφανίζεται με μεγαλύτερη προθυμία, με καλύτερη διάθεση. Κάποιος, που πιστεύει πως τον γνωρίζει καλά, του είπε: «Τα πράγματα πρέπει να πηγαίνουν πολύ άσχημα, γιατί φαίνεστε μια χαρά» (...)
Η πιο σπάνια αρετή του ως πολιτικού είναι εκείνη η ικανότητα να διακρίνει την εξέλιξη ενός γεγονότος μέχρι τις πιο απόμακρες επιπτώσεις του... αλλά αυτή η ικανότητα δεν προέρχεται από τη θεία φώτιση παρά είναι το αποτέλεσμα ενός δύσκολου και επίπονου συλλογισμού. Ο καλύτερος βοηθός του είναι η μνήμη και τη μεταχειρίζεται κατά κόρον για να στηρίξει ομιλίες ή προσωπικές συζητήσεις με εκπληκτικούς συλλογισμούς και αριθμητικές πράξεις απίστευτης ταχύτητας.
Απαιτεί την ανεξάντλητη βοήθεια καλομασημένης και χωνεμένης πληροφόρησης. Η εργασία της συγκέντρωσης ειδήσεων προηγείται από τη στιγμή που ξυπνάει. Στο πρωινό καταβροχθίζει τουλάχιστον 200 σελίδες με ειδήσεις από όλο τον κόσμο. Στη διάρκεια της ημέρας παίρνει τις επείγουσες ειδήσεις όπου και να βρίσκεται, υπολογίζει πως καθημερινά διαβάζει περίπου 50 έγγραφα, στα οποία πρέπει να προσθέσει κανείς τις αναφορές των κρατικών υπηρεσιών και των επισκεπτών του και όλα όσα μπορούν να τραβήξουν την ατέλειωτη περιέργειά του.
Οι απαντήσεις πρέπει να είναι ακριβείς, γιατί είναι ικανός να ανακαλύψει την παραμικρή αντίφαση σε μια τυχαία φράση. Μια άλλη πηγή ζωτικής πληροφόρησης είναι τα βιβλία. Είναι ένας αδηφάγος αναγνώστης. Κανένας δεν μπορεί να εξηγήσει πώς βρίσκει το χρόνο ούτε ποια μέθοδο χρησιμοποιεί για να διαβάζει τόσο πολύ και με τόση ταχύτητα, αν και ο ίδιος επιμένει πως δεν μεταχειρίζεται τίποτα το εξαιρετικό. Πολλές φορές έχει πάρει ένα βιβλίο τα ξημερώματα και το επόμενο πρωινό το συζητάει. Διαβάζει αγγλικά αλλά δεν τα μιλάει. Προτιμάει τα ισπανικά και μπορεί να διαβάσει ένα γραμμένο χαρτί που θα πέσει στα χέρια του οποιαδήποτε στιγμή. Συνήθως διαβάζει οικονομικά και ιστορικά θέματα. Είναι καλός αναγνώστης λογοτεχνίας κι ενημερώνεται προσεκτικά.
Συνηθίζει να κάνει γρήγορες ερωτήσεις. Απανωτές ερωτήσεις σε στιγμιαίες ριπές για να ανακαλύψει το γιατί και το πώς, του γιατί και του πώς, του τελικού γιατί και πώς. Οταν ένας επισκέπτης της Λατινικής Αμερικής του έδωσε μια φορά βιαστικά έναν αριθμό σχετικά με την κατανάλωση ρυζιού των συμπατριωτών του, αυτός έκανε τον υπολογισμό νοερά και είπε: «Για φαντάσου, ο καθένας μας λοιπόν τρώει δύο κιλά ρύζι την ημέρα». Η αριστοτεχνική τακτική του είναι να ρωτάει σχετικά με τα πράγματα που γνωρίζει για να επιβεβαιώνει τις πληροφορίες του. Και σε μερικές περιπτώσεις για να υπολογίσει το διαμέτρημα του συνομιλητή του και να του φερθεί ανάλογα.
Τι θα 'θελε περισσότερο στον κόσμο
Δεν χάνει καμία ευκαιρία για να πάρει πληροφορίες. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Αγκόλα περιέγραψε μια μάχη με τέτοια λεπτομέρεια σε μια επίσημη δεξίωση, που δυσκολεύτηκαν ύστερα να πείσουν έναν Ευρωπαίο διπλωμάτη πως ο Φιντέλ Κάστρο δεν είχε συμμετάσχει σε αυτήν. Η αφήγησή του για τη σύλληψη και τη δολοφονία του Τσε, όσα διηγήθηκε για την επίθεση στο Παλάτι δε λα Μονέδα και για το θάνατο του Σαλβαδόρ Αλιέντε ή για τις καταστροφές του τυφώνα Φλόρα ήταν σπουδαία προφορικά ρεπορτάζ.
Οραματίζεται τη Λατινική Αμερική στο μέλλον όπως ο Μπολίβαρ και ο Μαρτί, μια ολοκληρωμένη και αυτόνομη κοινότητα, ικανή να κατευθύνει το πεπρωμένο του κόσμου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η χώρα που καλύτερα γνωρίζει μετά την Κούβα. Εχει βαθιές γνώσεις για τη φύση του λαού, τις δομές της εξουσίας, τις δευτερεύουσες προθέσεις των κυβερνήσεών της και αυτό τον έχει βοηθήσει να διαχειρίζεται το ακατάπαυστο μαρτύριο του αποκλεισμού.
Σε μια πολύωρη συνέντευξη, κοντοστέκεται σε κάθε θέμα, τολμάει να θίξει τις πιο απίθανες περιπλοκές χωρίς να παραμελεί ποτέ την ακρίβεια, γνωρίζοντας πως μία μόνο λανθασμένη λέξη μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες καταστροφές. Ποτέ δεν αρνήθηκε να απαντήσει σε οποιαδήποτε ερώτηση, όσο προκλητική και να είναι, ούτε ποτέ έχει χάσει την υπομονή του. Οσο για αυτούς που του κρύβουν την αλήθεια για να μην του προκαλέσουν παραπάνω στεναχώριες από όσες ήδη έχει: Αυτός τη γνωρίζει. Σ έναν αξιωματούχο που του έκρυβε την αλήθεια είπε: «Μου κρύβετε την πραγματικότητα για να μη με ανησυχήσετε, αλλά όταν τελικά θα την ανακαλύψω θα πεθάνω αντικρίζοντας απότομα τόσες αλήθειες που δεν μου λέγατε». Οι πιο σοβαρές, ωστόσο, είναι οι αλήθειες που του κρύβουν για να καλύψουν τις ανεπάρκειες, γιατί παράλληλα με τα τεράστια επιτεύγματα που στηρίζουν την Επανάσταση, τα πολιτικά, επιστημονικά, αθλητικά, πολιτιστικά επιτεύγματα, υπάρχει μια κολοσσιαία γραφειοκρατική ανικανότητα που επηρεάζει σχεδόν από κάθε άποψη την καθημερινή ζωή και ιδιαίτερα την οικιακή ευτυχία.
Οταν μιλάει με τους ανθρώπους στο δρόμο, η ομιλία του ξαναβρίσκει την εκφραστικότητα και την ωμή ειλικρίνεια της αληθινής αγάπης. Τον φωνάζουν «Φιντέλ». Τον τριγυρίζουν ακίνδυνα, του μιλούν στον ενικό, συζητούν μαζί του, του φέρνουν αντιρρήσεις, με μια άμεση δίοδο επικοινωνίας από όπου ξεχύνεται η αλήθεια ορμητικά. Τότε είναι που αποκαλύπτεται το ιδιόρρυθμο ανθρώπινο πλάσμα, που η αντανάκλαση της ίδιας της εικόνας του δεν μας αφήνει να δούμε. Αυτός είναι ο Φιντέλ Κάστρο που πιστεύω πως γνωρίζω: ένας άντρας με ασκητικές συνήθειες, αχόρταγες αυταπάτες, με μια σοβαρή μόρφωση του παλιού καιρού, με προσεκτικές κουβέντες και χαμηλούς τόνους και ανίκανος να συλλάβει οποιαδήποτε ιδέα που δεν είναι γιγάντια.
Ονειρεύεται πως οι επιστήμονές του θα ανακαλύψουν την οριστική θεραπεία για τον καρκίνο κι έχει δημιουργήσει μια εξωτερική πολιτική παγκόσμιας δύναμης, σε ένα νησί 84 φορές πιο μικρό από τον κυριότερο εχθρό του. Εχει την πεποίθηση πως το μεγαλύτερο επίτευγμα του ανθρώπινου πλάσματος είναι η καλή διαπαιδαγώγηση της συνείδησής του και πως τα ηθικά κίνητρα, περισσότερο από τα υλικά, είναι ικανά να αλλάξουν τον κόσμο και να γράψουν ιστορία.
Τον έχω ακούσει, τις λιγοστές φορές που νοσταλγεί τη ζωή, να επικαλείται αυτά που θα μπορούσε να είχε κάνει με άλλο τρόπο για να κερδίσει περισσότερο χρόνο. Βλέποντάς τον πολύ καταπονημένο από το βάρος τόσων ξένων πεπρωμένων, τον ρώτησα τι ήταν αυτό που θα ήθελε περισσότερο σε αυτόν τον κόσμο και αυτός μου απάντησε αμέσως: «να πάω να σταθώ σε μια γωνία»."
Υ.Γ. ακόμα και σοβαρές εφημερίδες γράφουν ανακρίβειες για το γεγονός, ενώ παρερμηνεύουν κατά το δοκούν τα λεγόμενα του Κάστρο. Περισσότερα αργότερα.
"Η προσήλωσή του στο λόγο. Η επιβολή της γοητείας του. Αναζητεί τα προβλήματα όπου κι αν βρίσκονται. Η ορμή των εμπνεύσεών του είναι χαρακτηριστική του τρόπου συμπεριφοράς του.
Τα βιβλία εκφράζουν άριστα το εύρος των προτιμήσεών του. Εκοψε το κάπνισμα για να έχει το ηθικό δικαίωμα να το καταπολεμήσει. Του αρέσει να μαγειρεύει ακολουθώντας τις οδηγίες της συνταγής μ' ένα είδος επιστημονικής ζέσης. Διατηρείται σε εξαιρετική φυσική κατάσταση με αρκετές ώρες καθημερινής γυμναστικής και συχνή κολύμβηση.
Ανεξάντλητη υπομονή! Σιδηρά πειθαρχία! Η δύναμη της φαντασίας τον παρασύρει στα απρόβλεπτα. Οσο σπουδαία είναι η συνήθεια της εργασίας άλλο τόσο είναι και η συνήθεια της ξεκούρασης.
Οταν κουράζεται από τη συζήτηση, ξεκουράζεται συζητώντας. Γράφει καλά και του αρέσει να γράφει. Το μεγαλύτερο διεγερτικό στη ζωή του είναι η συγκίνηση του ρίσκου. Το βήμα του αυτοσχεδιαστή μοιάζει να είναι το τέλειο οικολογικό του περιβάλλον. Αρχίζει πάντα με μια σχεδόν ψιθυριστή φωνή, χωρίς συγκεκριμένο στόχο, αλλά επωφελείται από οποιαδήποτε αναλαμπή για να κερδίσει έδαφος, σπιθαμή προς σπιθαμή, μέχρι που κάνει ένα είδος μεγάλης σαρωτικής κίνησης και κυριαρχεί στο ακροατήριό του. Είναι η έμπνευση: η ακατανίκητη και εκθαμβωτική ευλογία που αρνούνται μόνο όσοι δεν είχαν το μεγαλείο να τη ζήσουν. Είναι ο κατ' εξοχήν αντιδογματικός.
Ο Χοσέ Μαρτί είναι ο αρχιβοηθός στη σύνταξη των λόγων του και είχε το ταλέντο να ενσωματώσει την ιδεολογία του στον αισιόδοξο χείμαρρο μιας μαρξιστικής επανάστασης. Η ουσία της δικής του νοοτροπίας θα μπορούσε να βρίσκεται στη βεβαιότητα πως όταν εργάζεται κανείς για τις μάζες απασχολείται βασικά με τα άτομα.
Δεν παραδέχεται την ήττα
Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει την απόλυτη εμπιστοσύνη του στην άμεση επαφή. Εχει μια γλώσσα για κάθε περίσταση κι ένα διαφορετικό τρόπο πειθούς ανάλογα με τους διάφορους συνομιλητές. Ξέρει να τοποθετείται στο επίπεδο του καθενός και διαθέτει απέραντες και ποικίλες γνώσεις που του επιτρέπουν να κινείται με ευκολία σε οποιοδήποτε μέσο. Ενα πράγμα είναι βέβαιο: όπου και να βρίσκεται, όπως και να βρίσκεται και με όποιον και να βρίσκεται, ο Φιντέλ Κάστρο βρίσκεται εκεί για να κερδίσει.
Η στάση του απέναντι στην ήττα, ακόμα και στις παραμικρές πράξεις της καθημερινής ζωής, μοιάζει να υπακούει σε μια ιδιωτική λογική: ούτε που την παραδέχεται και δεν ησυχάζει στιγμή όσο δεν καταφέρνει να αντιστρέψει τους όρους και να τη μετατρέψει σε νίκη. Κανένας δεν είναι πιο επίμονος από αυτόν όταν έχει βάλει σκοπό να εξετάσει κάτι σε βάθος. Δεν υπάρχει κολοσσιαίο ή μικροσκοπικό σχέδιο που να μην το αναλάβει με έναν παθιασμένο ενθουσιασμό. Και ιδιαίτερα όταν πρέπει να αντιμετωπίσει δυσκολίες. Τότε, όπως ποτέ άλλοτε, εμφανίζεται με μεγαλύτερη προθυμία, με καλύτερη διάθεση. Κάποιος, που πιστεύει πως τον γνωρίζει καλά, του είπε: «Τα πράγματα πρέπει να πηγαίνουν πολύ άσχημα, γιατί φαίνεστε μια χαρά» (...)
Η πιο σπάνια αρετή του ως πολιτικού είναι εκείνη η ικανότητα να διακρίνει την εξέλιξη ενός γεγονότος μέχρι τις πιο απόμακρες επιπτώσεις του... αλλά αυτή η ικανότητα δεν προέρχεται από τη θεία φώτιση παρά είναι το αποτέλεσμα ενός δύσκολου και επίπονου συλλογισμού. Ο καλύτερος βοηθός του είναι η μνήμη και τη μεταχειρίζεται κατά κόρον για να στηρίξει ομιλίες ή προσωπικές συζητήσεις με εκπληκτικούς συλλογισμούς και αριθμητικές πράξεις απίστευτης ταχύτητας.
Απαιτεί την ανεξάντλητη βοήθεια καλομασημένης και χωνεμένης πληροφόρησης. Η εργασία της συγκέντρωσης ειδήσεων προηγείται από τη στιγμή που ξυπνάει. Στο πρωινό καταβροχθίζει τουλάχιστον 200 σελίδες με ειδήσεις από όλο τον κόσμο. Στη διάρκεια της ημέρας παίρνει τις επείγουσες ειδήσεις όπου και να βρίσκεται, υπολογίζει πως καθημερινά διαβάζει περίπου 50 έγγραφα, στα οποία πρέπει να προσθέσει κανείς τις αναφορές των κρατικών υπηρεσιών και των επισκεπτών του και όλα όσα μπορούν να τραβήξουν την ατέλειωτη περιέργειά του.
Οι απαντήσεις πρέπει να είναι ακριβείς, γιατί είναι ικανός να ανακαλύψει την παραμικρή αντίφαση σε μια τυχαία φράση. Μια άλλη πηγή ζωτικής πληροφόρησης είναι τα βιβλία. Είναι ένας αδηφάγος αναγνώστης. Κανένας δεν μπορεί να εξηγήσει πώς βρίσκει το χρόνο ούτε ποια μέθοδο χρησιμοποιεί για να διαβάζει τόσο πολύ και με τόση ταχύτητα, αν και ο ίδιος επιμένει πως δεν μεταχειρίζεται τίποτα το εξαιρετικό. Πολλές φορές έχει πάρει ένα βιβλίο τα ξημερώματα και το επόμενο πρωινό το συζητάει. Διαβάζει αγγλικά αλλά δεν τα μιλάει. Προτιμάει τα ισπανικά και μπορεί να διαβάσει ένα γραμμένο χαρτί που θα πέσει στα χέρια του οποιαδήποτε στιγμή. Συνήθως διαβάζει οικονομικά και ιστορικά θέματα. Είναι καλός αναγνώστης λογοτεχνίας κι ενημερώνεται προσεκτικά.
Συνηθίζει να κάνει γρήγορες ερωτήσεις. Απανωτές ερωτήσεις σε στιγμιαίες ριπές για να ανακαλύψει το γιατί και το πώς, του γιατί και του πώς, του τελικού γιατί και πώς. Οταν ένας επισκέπτης της Λατινικής Αμερικής του έδωσε μια φορά βιαστικά έναν αριθμό σχετικά με την κατανάλωση ρυζιού των συμπατριωτών του, αυτός έκανε τον υπολογισμό νοερά και είπε: «Για φαντάσου, ο καθένας μας λοιπόν τρώει δύο κιλά ρύζι την ημέρα». Η αριστοτεχνική τακτική του είναι να ρωτάει σχετικά με τα πράγματα που γνωρίζει για να επιβεβαιώνει τις πληροφορίες του. Και σε μερικές περιπτώσεις για να υπολογίσει το διαμέτρημα του συνομιλητή του και να του φερθεί ανάλογα.
Τι θα 'θελε περισσότερο στον κόσμο
Δεν χάνει καμία ευκαιρία για να πάρει πληροφορίες. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Αγκόλα περιέγραψε μια μάχη με τέτοια λεπτομέρεια σε μια επίσημη δεξίωση, που δυσκολεύτηκαν ύστερα να πείσουν έναν Ευρωπαίο διπλωμάτη πως ο Φιντέλ Κάστρο δεν είχε συμμετάσχει σε αυτήν. Η αφήγησή του για τη σύλληψη και τη δολοφονία του Τσε, όσα διηγήθηκε για την επίθεση στο Παλάτι δε λα Μονέδα και για το θάνατο του Σαλβαδόρ Αλιέντε ή για τις καταστροφές του τυφώνα Φλόρα ήταν σπουδαία προφορικά ρεπορτάζ.
Οραματίζεται τη Λατινική Αμερική στο μέλλον όπως ο Μπολίβαρ και ο Μαρτί, μια ολοκληρωμένη και αυτόνομη κοινότητα, ικανή να κατευθύνει το πεπρωμένο του κόσμου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η χώρα που καλύτερα γνωρίζει μετά την Κούβα. Εχει βαθιές γνώσεις για τη φύση του λαού, τις δομές της εξουσίας, τις δευτερεύουσες προθέσεις των κυβερνήσεών της και αυτό τον έχει βοηθήσει να διαχειρίζεται το ακατάπαυστο μαρτύριο του αποκλεισμού.
Σε μια πολύωρη συνέντευξη, κοντοστέκεται σε κάθε θέμα, τολμάει να θίξει τις πιο απίθανες περιπλοκές χωρίς να παραμελεί ποτέ την ακρίβεια, γνωρίζοντας πως μία μόνο λανθασμένη λέξη μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες καταστροφές. Ποτέ δεν αρνήθηκε να απαντήσει σε οποιαδήποτε ερώτηση, όσο προκλητική και να είναι, ούτε ποτέ έχει χάσει την υπομονή του. Οσο για αυτούς που του κρύβουν την αλήθεια για να μην του προκαλέσουν παραπάνω στεναχώριες από όσες ήδη έχει: Αυτός τη γνωρίζει. Σ έναν αξιωματούχο που του έκρυβε την αλήθεια είπε: «Μου κρύβετε την πραγματικότητα για να μη με ανησυχήσετε, αλλά όταν τελικά θα την ανακαλύψω θα πεθάνω αντικρίζοντας απότομα τόσες αλήθειες που δεν μου λέγατε». Οι πιο σοβαρές, ωστόσο, είναι οι αλήθειες που του κρύβουν για να καλύψουν τις ανεπάρκειες, γιατί παράλληλα με τα τεράστια επιτεύγματα που στηρίζουν την Επανάσταση, τα πολιτικά, επιστημονικά, αθλητικά, πολιτιστικά επιτεύγματα, υπάρχει μια κολοσσιαία γραφειοκρατική ανικανότητα που επηρεάζει σχεδόν από κάθε άποψη την καθημερινή ζωή και ιδιαίτερα την οικιακή ευτυχία.
Οταν μιλάει με τους ανθρώπους στο δρόμο, η ομιλία του ξαναβρίσκει την εκφραστικότητα και την ωμή ειλικρίνεια της αληθινής αγάπης. Τον φωνάζουν «Φιντέλ». Τον τριγυρίζουν ακίνδυνα, του μιλούν στον ενικό, συζητούν μαζί του, του φέρνουν αντιρρήσεις, με μια άμεση δίοδο επικοινωνίας από όπου ξεχύνεται η αλήθεια ορμητικά. Τότε είναι που αποκαλύπτεται το ιδιόρρυθμο ανθρώπινο πλάσμα, που η αντανάκλαση της ίδιας της εικόνας του δεν μας αφήνει να δούμε. Αυτός είναι ο Φιντέλ Κάστρο που πιστεύω πως γνωρίζω: ένας άντρας με ασκητικές συνήθειες, αχόρταγες αυταπάτες, με μια σοβαρή μόρφωση του παλιού καιρού, με προσεκτικές κουβέντες και χαμηλούς τόνους και ανίκανος να συλλάβει οποιαδήποτε ιδέα που δεν είναι γιγάντια.
Ονειρεύεται πως οι επιστήμονές του θα ανακαλύψουν την οριστική θεραπεία για τον καρκίνο κι έχει δημιουργήσει μια εξωτερική πολιτική παγκόσμιας δύναμης, σε ένα νησί 84 φορές πιο μικρό από τον κυριότερο εχθρό του. Εχει την πεποίθηση πως το μεγαλύτερο επίτευγμα του ανθρώπινου πλάσματος είναι η καλή διαπαιδαγώγηση της συνείδησής του και πως τα ηθικά κίνητρα, περισσότερο από τα υλικά, είναι ικανά να αλλάξουν τον κόσμο και να γράψουν ιστορία.
Τον έχω ακούσει, τις λιγοστές φορές που νοσταλγεί τη ζωή, να επικαλείται αυτά που θα μπορούσε να είχε κάνει με άλλο τρόπο για να κερδίσει περισσότερο χρόνο. Βλέποντάς τον πολύ καταπονημένο από το βάρος τόσων ξένων πεπρωμένων, τον ρώτησα τι ήταν αυτό που θα ήθελε περισσότερο σε αυτόν τον κόσμο και αυτός μου απάντησε αμέσως: «να πάω να σταθώ σε μια γωνία»."
Υ.Γ. ακόμα και σοβαρές εφημερίδες γράφουν ανακρίβειες για το γεγονός, ενώ παρερμηνεύουν κατά το δοκούν τα λεγόμενα του Κάστρο. Περισσότερα αργότερα.
4 comments:
«Δεν αισθάνομαι ισόβιος ηγέτης, αλλά πνευματικός πατέρας των Κουβανών». Αυτά, πριν από λίγα χρόνια, λόγια που τώρα ξανάρχονται στην επικαιρότητα με την απόφαση του άρρωστου, πια, 81χρονου Φιντέλ να παραιτηθεί από την προεδρία.
«Ε, λοιπόν, η Κούβα είναι η πιο ελεύθερη χώρα του κόσμου...» μας είχε πει με το αγέρωχο ύφος του ο Φιντέλ Κάστρο.
- Πώς το λέτε αυτό;
«Ε, δεν είναι ακριβώς έτσι... Να, γιατί: Κάθε πρωί που ξυπνάω κι εγώ κι ο κάθε πολίτης αυτής της όμορφης χώρας με τον πεισματάρικο και περήφανο λαό, κοιτάμε απέναντι το Μαϊάμι που είναι τόσο κοντά και φαίνεται καθαρά, και λέμε στην Αμερική χωρίς να μας φοβίζει τίποτα: «Δεν πάτε να... πνιγείτε!» Ποιος άλλος στον πλανήτη μπορεί να το πει, δίχως να νοιάζεται...».
«Αγαπώ τους Ελληνες»
Ετσι γνωρίσαμε τον Φιντέλ. Πανύψηλο, αγέρωχο, με την πράσινη στρατιωτική του στολή, τη μακριά γκρίζα, πια, γενειάδα του, το απίστευτα διεισδυτικό βλέμμα του.
Πριν από τέσσερα χρόνια, Ιανουάριος του 2004, στην Αβάνα, στην επίσημη υποδοχή του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, στα θυρανοίξια του ορθόδοξου ιερού ναού του Αγίου Νικολάου, αρμονικά ενταγμένου στην εκπληκτικής αρχιτεκτονικής παλιά πόλη της Αβάνας.
Κι εκείνος όρθιος, μοναχικός, ένα σύμβολο που αντιστέκεται στον αμερικανικό αποκλεισμό. Σύμβολο που ναι, έχει και τη σκοτεινή πλευρά του...
- Σας θέλουμε πολύ να έρθετε στην Ελλάδα. Μήπως στους Ολυμπιακούς Αγώνες;
«Γιατί; Για να αγωνιστώ κι εκεί;» είπε γελώντας κι εξήγησε πως αν και θα το ήθελε, δυστυχώς δεν είχε προσκληθεί.
«Η Ελλάδα ομορφαίνει τον πλανήτη»... συνέχισε και μίλησε έτσι, ξαφνικά, για την κλασική αρχαιότητα, τη Μάχη των Θερμοπυλών, το Βυζάντιο, το Αγιον Ορος. Διαβάζει και όλο θέλει να μαθαίνει.
Του μιλούσαμε αγγλικά. Κι απαντούσε στα ισπανικά, τα οποία μετέφραζε δίπλα του μια κυρία.
Ενας ζωντανός θρύλος, ένας επαναστάτης, όρθιος σαν κυπαρίσσι, μας είχε κόψει την ανάσα όταν μας αγκάλιασε και μας φίλησε. «Ο ρομαντικός αυτός αντάρτης, γενναίος Ρομπέν των Δασών, που μπήκε νικητής στην Αβάνα τον Γενάρη του '59, με ένα περιστέρι στον ώμο, μαζί με τον Τσε», όπως τον είχε περιγράψει στους «New York Times» ο ανταποκριτής τους στη Λατινική Αμερική Χ.Λ. Μάθιους.
«Θα δικαιωθώ»
«Η Ιστορία θα με δικαιώσει...» είχε πει κάποτε και τα λόγια του κυκλοφόρησαν σ' όλον τον κόσμο, μαζί βέβαια με τις κατηγορίες για την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κούβα.
«Η επανάστασή μας είναι τόσο κουβανέζικη όσο και η μουσική και ο ερωτικός χορός μας», απαντούσε στις βολές.
-Τι λέτε για την Ε.Ε., που σας επέβαλε ιδιότυπο εμπάργκο με αφορμή τις πρόσφατες (τότε) εκτελέσεις αντιφρονούντων;
«Η Ευρωπαϊκή Ενωση καλά θα κάνει να κοιτάξει τη δουλειά της. Να μη στηρίζει επιθετικούς πολέμους στον κόσμο».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 21/02/2008
Φιντέλ Κάστρο: Ο Οδυσσέας της Καραϊβικής
«Αν ο Ομηρος ήταν όχι αρχαίος Ελληνας, αλλά σύγχρονος Κουβανός, η Ιλιάδα θα είχε πρωταγωνιστή τον Γκεβάρα και η Οδύσσεια τον Κάστρο. Ο Τσε πέθανε προτού γεράσει, για να γίνει σύμβολο μιας πάντα νεανικής επανάστασης που δεν καταφέρνει να νικήσει, αλλά και δεν υφίσταται τη φθορά από την ίδια της τη νίκη. Ο Φιντέλ, όπως και η χώρα του, γέρασε χωρίς να νικηθεί. Ο μεγαλύτερος πολιτικός Survivor του εικοστού αιώνα ύψωσε την ερεθιστική, κόκκινη σημαιούλα του μπροστά στη μύτη του τρομερού ταύρου. Στον μισό αιώνα από τη θριαμβευτική Πρωτοχρονιά του 1959, επέζησε δέκα Αμερικανών προέδρων, μιας εισβολής που οργανώθηκε από τη CIA, αλλεπάλληλων συνωμοσιών για τη δολοφονία του, 45 χρόνων εξοντωτικού εμπάργκο και της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ, που στέρησε το απείθαρχο νησί από το πιο σημαντικό του στήριγμα.
Πολλά μπορεί να καταλογίσει κανείς στην Κούβα - η οποία συναγωνίζεται, πάντως, αν δεν ξεπερνάει τις ΗΠΑ ως προς το προσδόκιμο επιβίωσης και τη μείωση της βρεφικής θνησιμότητας. Αλλά οι τελευταίοι που νομιμοποιούνται να της δίνουν μαθήματα είναι οι Αμερικανοί. Εκείνοι που εισέβαλαν στο νησί το 1906 και εγκαθίδρυσαν κατοχικό καθεστώς για να καταστείλουν λαϊκή εξέγερση. Εκείνοι που στήριξαν τη διεφθαρμένη δικτατορία του Μπατίστα, μετατρέποντας την Κούβα σε τεράστιο πορνείο και καζίνο των πλούσιων γειτόνων του. Εκείνοι, τέλος, που υπόσχονται την ελευθερία, τη στιγμή που ανοίγουν σε κατεχόμενο κουβανικό έδαφος το κολαστήριο του Γκουαντάναμο.
Στα μάτια των τουριστών, η σημερινή Κούβα προβάλλει φτωχική, με έντονα τα σημάδια του χρόνου. Οπως η καβαφική Ιθάκη, εκείνο που πρόσφερε σε όσους την αγάπησαν ήταν ένα ταξίδι, που δεν μπορούν ούτε να ονειρευτούν ούτε να αγοράσουν από τα τουριστικά γραφεία οι επικριτές της. Στον Φιντέλ χρωστάμε τον μύθο της Κοκκινοσκουφίτσας που, μια φορά στο εκατομμύριο, καταφέρνει να νικήσει το λύκο. Και τι αξία θα είχε η ζωή, αν ήταν τόσο προβλέψιμη, ώστε ο λύκος να τρώει πάντα την Κοκκινοσκουφίτσα;».
ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»
Αγαπητέ Κυμαίε,
απλά σου διαβιβάζω την χαρά μου για το γεγονός ότι ασχολήθηκες με τον Κάστρο. Γιατί μόνο χαρά δεν δίνει η δυνατότητα να μπορούμε ακόμη να ανακαλύπτουμε;
Και στο πρόσωπο του Φιντέλ Κάστρο και στο κράτος της Κούβας ακόμη μπορούμε να βλέπουμε και να ανακαλύπτουμε σχέσεις, καταστάσεις, διαστάσεις, πραγματικότητες που στον υπόλοιπο κόσμο είναι χαμένες/εξαφανισμένες.
Ακόμη και μόνο για αυτό θα άξιζε πολλά η υπόθεση Κάστρο.
Πεποίθησή μου όμως είναι ότι αξίζει και για πολλούς ακόμη λόγους.
ΔΔΣ
Γιώργο και ανώνυμε, ευχαριστώ για τις αναδημοσιεύσεις! Δυστυχώς τον τελευταίο καιρό δεν προλάβαινα να ξεφυλλίζω τον τύπο, με αποτέλεσμα να χάσω πολλά τέτοια "διαμαντάκια".
Δημήτρη, ο Φιντελ είναι από τις μεγαλύτερες ιστορικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα και όχι μόνο. Επί πέντε δεκαετίες δίδαξε τι θα πει αντίσταση στους δυνατούς, κάτω από δύσκολες συνθήκες. Ανεξάρτητα με το αν συμφωνεί κανείς μαζί του, αποτελεί έναν από τους ελάχιστους ιδεολόγους-επαναστάτες, που παρέμειναν πιστοί στο όραμά τους μέχρι τέλους.
"Δεν σας αποχαιρετώ. Επιθυμώ μόνο να πολεμήσω σαν ένας στρατιώτης ιδεών. Θα συνεχίσω να γράφω υπό τον τίτλο 'Σκέψεις του συντρόφου Φιντέλ'"
Fidel Castro
Post a Comment